Oezbeeks

 

Oezbekistan is het meest bevolkte land van de voormalige Sovjetrepublieken in Centraal-Azië. Het Oezbeeks wordt er door ongeveer 20 miljoen mensen als eerste taal gesproken. Naast Oezbekistan wordt het Oezbeeks eveneens in de aangrenzende landen Tadzjikistan, Afghanistan, Kirgizië (Kyrgyzstan) en Kazakstan gesproken.

Het Oezbeeks maakt deel uit van de Oost-Turkse taalgroep, waartoe ook het Oejgoers wordt gerekend. De Oost-Turkse taalgroep is een subgroep van de Algemene Turkse talen, waaronder ook het Turks, Azeri, Tartaars, Kirgizisch en Kazaks vallen. De Turkse talen en de Mongools-Toengoes talen van Siberië en Noordoost-China zijn hoofdgroepen van de Altaïsche taalfamilie.

Momenteel wordt het Oezbeeks in het cyrillische alfabet geschreven. Tussen 1926 en 1927 werd getracht het Arabische schrift te vervangen door het Latijnse schrift dat werd aangenomen aan het eind van de jaren ‘20 van de vorige eeuw. In 1940 heeft het schrift nog een verandering ondergaan, waarbij het Latijnse schrift werd vervangen door het cyrillische alfabet dat vandaag de dag wordt gebruikt. Momenteel bestaan er plannen het cyrillisch weer te vervangen door het Latijnse schrift.

In 1989 werd het Oezbeeks (en niet het Russisch) tot officiële taal van Oezbekistan uitgeroepen. Populaire en wetenschappelijke teksten, alsmede kranten en tijdschriften worden in het Oezbeeks uitgegeven. Deze taal wordt eveneens gebruikt op radio en TV. Onderwijs in de Oezbeekse taal is beschikbaar van basisschool tot universiteit.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Ten tijde van de Sovjet-Unie diende iedere Sovjetburger, eventueel naast zijn moedertaal, het Russisch te beheersen. Op die manier fungeerde het Russisch als een lingua franca binnen de toenmalige Sovjet-Unie. Hierdoor speelt het Russisch tot op de dag van vandaag een belangrijke rol in het dagelijkse leven in veel voormalige Sovjetrepublieken.

Hierin komt na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 geleidelijk verandering. Sinds het begin van de jaren negentig streven de overheden van voormalige Sovjetrepublieken ernaar de rol van het Russisch in hun samenleving terug te brengen en het gebruik van hun landstaal te intensifiëren om zodoende de eigen identiteit en cultuur te versterken.

De betekenis van het Russisch neemt in de voormalige Sovjetrepublieken weliswaar af, maar zal gezien de belangrijke rol van de Russische Federatie in de regio een belangrijke plaats blijven innemen.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Tekstfragment Oezbeeks

Бутун дунё буйлаб ва, шунингдек, Америкада мусулмонлар энг мухим Ислом байрами хисобланган Рамазон ойини кенг нишонлайдилар. Дунё ахолисининг чораги Ислом динига эътикод килади. Биз Ислом динидан ва Узбекистонда Рамазон нишонланишининг куп йиллик тарихидан куп нарса ургансак булади. Кундалик руза тутишни одат килиш - барча дин вакилларини илхомлантирувчи кучдир. Бундай кучга шунингдек Исломнинг бу улкадаги тарихи хам киради. Бу - Ислом олимларига, интеллектуал ютукларга ва диний сабр-токатга бой тарихдир.

Умид киламанки, мазкур Рамазон ойи мобайнида барча одамлар Куръоннинг хикматларини англаб етадилар. Ислом дини барчамизга камбагалларга садака килиш ва тобора адолатлирок дунё куриш кераклигини хамиша эслатиб туради. Рамазон ойи билан бирга хайрихохлик рухини чукуррок тушуниш ва дунёга тинчликни кайтаришга багишлов кириб келади.

Nederlandse vertaling

Moslims in de VS en over de hele wereld vieren de ramadan, het belangrijkste moslimfeest. Een op de vier mensen op aarde belijdt de islam. We kunnen veel leren van de islam en de rijke geschiedenis van het vieren van de ramadan door het volk van Oezbekistan. De bijzondere discipline die vereist is om iedere dag te kunnen vasten, inspireert mensen van alle religies. Dezelfde inspiratie geldt voor de geschiedenis van de islam die hier wordt beleden. Een geschiedenis die rijk is aan islamitische wetenschappers, intellectuele prestaties en religieuze verdraagzaamheid. Ik hoop dat in deze heilige maand alle volkeren geïnspireerd zullen worden door de wijsheid van de koran. De islam herinnert ons te delen met de minder bedeelden en te bouwen aan een humanere wereld. De ramadan roept op tot een beter begrip van goodwill en een wedergeboorte van vrede op aarde.

Copyright © Inter-Lingua